داروهای کورتیکواستروئیدی چیست ؟
کورتیکواستروئیدها گروهی از داروها هستند که به دلیل خواص ضد التهابی و سرکوب سیستم ایمنی، در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها استفاده می‌شوند. این داروها در واقع تقلیدی از هورمون کورتیزول هستند که به طور طبیعی توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود. کورتیزول در بدن نقش مهمی در تنظیم پاسخ بدن به استرس، التهاب و سیستم ایمنی دارد.
این داروها با تاثیر بر گیرنده‌های خاص در سلول‌ها، فرایندهای التهابی را مهار می‌کنند. این داروها باعث کاهش تولید برخی از مواد شیمیایی که باعث التهاب می‌شوند، مانند پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها، می‌شوند. همچنین، کورتیکو فعالیت گلبول‌های سفید خون را کاهش می‌دهند و از این طریق پاسخ ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند.
کاربردهای درمانی داروهای کورتیکواستروئیدی
این داروها برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها استفاده می‌شوند، از جمله:
- بیماری‌های التهابی: آرتریت روماتوئید، لوپوس، بیماری التهابی روده (IBD)
- بیماری‌های آلرژیک: آسم، اگزما، تب یونجه
- بیماری‌های خود ایمنی: ام اس، میاستنی گراویس
- بیماری‌های پوستی: پسوریازیس، اگزما
- بیماری‌های تنفسی: برونشیت مزمن
- سرکوب سیستم ایمنی: قبل و بعد از پیوند عضو
- تسکین درد و التهاب: در شرایط حاد مانند آرتریت یا آسیب‌های بافت نرم
انواع کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- کورتیکواستروئیدهای سیستمیک: این داروها به صورت خوراکی، تزریقی یا وریدی مصرف می‌شوند و بر کل بدن تأثیر می‌گذارند.
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: این داروها به صورت کرم، پماد یا اسپری برای درمان مشکلات پوستی استفاده می‌شوند.
لیست کورتیکواستروئیدهای سیستمیک
- پردنیزون (Prednisone): یکی از پرکاربردترین این داروها است که به صورت قرص مصرف می‌شود و برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها، از جمله آسم، آرتریت روماتوئید و لوپوس استفاده می‌شود.
- متیل‌پردنیزولون (Methylprednisolone): این دارو معمولاً به صورت تزریق وریدی یا عضلانی استفاده می‌شود و برای درمان شرایط حاد مانند آلرژی شدید و حملات آسم استفاده می‌شود.
- دگزامتازون (Dexamethasone): قوی‌ترین این دارو است و اغلب برای درمان شرایط حاد مانند ادم مغزی و برخی سرطان‌ها استفاده می‌شود.
- تری‌آمسینولون (Triamcinolone): این دارو به صورت قرص، تزریق یا به صورت موضعی استفاده می‌شود و برای درمان بیماری‌های التهابی پوست، آلرژی و برخی بیماری‌های روماتیسمی استفاده می‌شود.
- بتامتازون (Betamethasone): این دارو هم به صورت خوراکی و هم به صورت تزریقی استفاده می‌شود و برای درمان آلرژی، اگزما و برخی بیماری‌های التهابی استفاده می‌شود.
- هیدروکورتیزون (Hydrocortisone): این دارو به صورت طبیعی توسط بدن تولید می‌شود و به عنوان جایگزینی برای هورمون کورتیزول در بیماری آدیسون استفاده می‌شود.
این نوع دارو در اشکال دارویی مختلفی مانند:
- رایج ترین شکل این دارو به صورت قرص می باشد.
- برخی از کورتیکواستروئیدها به صورت کپسول موجود هستند.
- تزریق: به صورت عضلانی یا وریدی برای درمان شرایط حاد استفاده می‌شود.
- شربت: برای کودکان و افرادی که مشکل در بلع قرص دارند استفاده می‌شود.
لیست کورتیکواستروئیدهای موضعی
لیست برخی از کورتیکواستروئیدهای موضعی رایج:
- هیدروکورتیزون (Hydrocortisone): یکی از ضعیف‌ترین نوع این دارو و موضعی است و برای درمان التهاب خفیف پوست استفاده می‌شود.
- تریامسینولون (Triamcinolone): دارای قدرت متوسط است و برای درمان انواع مختلفی از بیماری‌های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس استفاده می‌شود.
- بتامتازون (Betamethasone): دارای قدرت متوسط تا زیاد است و برای درمان التهاب‌های پوستی شدیدتر استفاده می‌شود.
- فلوسینولون (Fluocinolone): دارای قدرت زیاد است و برای درمان بیماری‌های پوستی مقاوم به درمان استفاده می‌شود.
- موممتازون (Mometasone): دارای قدرت متوسط است و برای درمان اگزما و درماتیت استفاده می‌شود.
- کلوبتازول (Clobetasol): قوی‌ترین کورتیکواستروئید موضعی است و برای درمان پسوریازیس و سایر بیماری‌های پوستی مقاوم به درمان استفاده می‌شود.
کورتیکواستروئیدهای موضعی به اشکال مختلفی مانند کرم، پماد، لوسیون و اسپری موجود هستند. انتخاب شکل دارویی به نوع بیماری پوستی و محل ضایعه بستگی دارد.
عوارض کورتیکواستروئیدها
این داروها با وجود فواید فراوان، ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشند که شدت آنها به دوز مصرفی، مدت زمان مصرف و نوع این دارو بستگی دارد. برخی از عوارض جانبی شایع عبارتند از:
- افزایش وزن: به دلیل افزایش اشتها و احتباس آب
- افزایش قند خون: در افراد مبتلا به دیابت
- پوکی استخوان: با مصرف طولانی مدت
- افزایش فشار خون
- تغییرات خلقی: تحریک‌پذیری، بی‌خوابی، افسردگی
- ضعف عضلانی
- کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها
سوالات متداول
آیا مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها خطرناک است؟
بله، مصرف طولانی مدت و دوز بالای آنها می‌تواند عوارض جدی داشته باشد و باید تحت نظر پزشک انجام شود.
چگونه می‌توان عوارض جانبی این دارو را کاهش داد؟
استفاده از کمترین دوز مؤثر
مصرف کوتاه مدت
استفاده از داروهای مکمل برای کاهش عوارض
آیا می‌توان مصرف کورتیکواستروئیدها را ناگهان قطع کرد؟
خیر، قطع ناگهانی این دارو می‌تواند عوارض جدی داشته باشد و باید به تدریج و تحت نظر پزشک انجام شود.
آیا کورتیکواستروئیدها اعتیادآور هستند؟
خیر، این داروها اعتیادآور نیستند اما بدن به آنها وابسته می‌شود.
