درد سیاتیک
یکی از رایج ترین بیماری ها درد در ناحیه کمر و درد سیاتیک است، درد سیاتیک یک نوع درد عصبی است که از اسکلت لگن، از طریق عصب سیاتیک، به سمت پاها و انگشتان پا گسترش می‌یابد. این درد معمولاً ناشی از فشار، التهاب یا تحریک عصب سیاتیک است. علت اصلی این درد ممکن است فشار بر روی عصب سیاتیک در نقاطی از بدن باشد که علل متعددی می‌توانند از جمله بیماری های دیسک فقرات، اسپاندیلوز (تغییرات آرتروزی استخوان و غضروفی در ستون فقرات)، سندرم تونل کارپی (تنگی عصب ساعد) و استئوآرتریت (التهاب مفاصل) باشند.
عصب سیاتیک چیست؟
یکی از بزرگترین و قطور ترین عصب های بدن عصب سیاتیک یا عصب کَپَلی است که از ناحیه کمری آغاز و تا انتهای پا امتداد دارد. و درشت ترین عصب شبکه خاجی است که از دو عصب شامل، دشت نی و نازک نی تشکیل شده است.
عصب سیاتیک از اتصال ریشه های عصبی L4-S3 که از مهره های کمری و خارجی خارج شده تشکیل شده است و بعد از خارج شدن از لگن از پشت باسنبه پشت ران رفته و در بالاتر از مفاصل زانو به دو شاخه به نام عصب درشت نی و عصب نازک نی تقسیم می شود.آسیب ها و فشار ها وارد بر این عصب می تواند باعث ایجاد حس دردناکی در طول کل این عصب بشود.
درد سیاتیک
آسیب و یا فشار بیش از حد بر روی عصب سیاتیک موجب درد از ناحیه کمر تا ناحیه ی لگن ختم میشود،این حس درد بیشتر در سنین 30-50 سال رخ میدهد که علت عمده ی آن به دلیل پارگی دیسک بین مهره ای می باشد. وقتی به ستون مهره ها فشاری بیش از حد وارد میشود،قسمت محیطی دیسک پاره و قسمت مرکزی از بین شکاف پارگی به بیرون راه پیدا میکند.
به صورت معمول درد سیاتیک به طور یکطرفه به وجد می آید اما در برخی موارد درد دوطرفه هم دیده شده است، همچنین می تواند به صورت ناگهانی ایجاد بشود یا به صورت تدریجی درد احساس بشود، علاوه بر پارگی دیسک بین مهر ای عواملی مانند تومور ستون فقرات، عفونت های ستون فقرات،تنگی ستون کانال نخاع و یا تومور های داخل لگن می توانند در تحریک عصب سیاتیک نقش داشته باشند.
علائم بالینی درد عصب سیاتیک
علائم بالینی درد عصب سیاتیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید: درد سیاتیک معمولاً به صورت یک درد شدید و تیز در ناحیه پشتی قسمت پایین بدن شروع میشود و از کمر به سمت پشت ران، ساق پا و پا پایین ادامه می‌یابد. این درد ممکن است تا پایین پا، انگشتان پا و نوک پا گسترش یابد.
- سوزش و تورم: علاوه بر درد، ممکن است سوزش و مورم در منطقه تحت تأثیر عصب سیاتیک نیز احساس شود.
- ضعف عضلانی: فشار بر عصب سیاتیک ممکن است باعث ضعف عضلات پا شود. شما ممکن است احساس کنید که پا به طور ناگهانی ضعیف میشود و قدرت و کنترل حرکتی آن کاهش می‌یابد.
- خمش پا: در برخی موارد، درد سیاتیک می‌تواند باعث خمش پا شود. به عبارت دیگر، شما نمی‌توانید پا را به طور کامل دراز کنید و قدم بردارید.
- احساس سختی و سفتی در ناحیه پشتی ران: ممکن است در ناحیه پشتی ران احساسی از سفتی و سختی وجود داشته باشد.
- تحریک عصبی: در برخی موارد، فشار بر عصب سیاتیک ممکن است باعث تحریک عصبی شود، که منجر به علائمی مانند خزش، مورم و تحلیل حس در ناحیه تحت تأثیر میشود.
اگر شما علائم مشابه درد سیاتیک تجربه می‌کنید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا تشخیص دقیقی بگیرید و برنامه درمانی مناسب برای شما تعیین شود.
عوامل درد سیاتیک
عوامل مختلفی می‌توانند به ایجاد درد سیاتیک (radicular sciatic pain) منجر شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- دیسک فشرده: یکی از علل شایع درد سیاتیک، دیسک فشرده است. وقتی که یک دیسک فشرده در ناحیه کمر فشاری بر روی عصب سیاتیک ایجاد میکند، درد سیاتیک به وجود می‌آید. عامل دیگرمر بوط به دیس، تراشیدگی دیسک است، تراشیدگی دیسک به معنای ترک دیسک در ناحیه کمر است. این مشکل می‌تواند فشاری روی عصب سیاتیک ایجاد کند و درد سیاتیک گننده را به دنبال داشته باشد.
- استئوآرتروز کمر، استئوآرتروز کمر نوعی از آرتروز است که در مفاصل کمر به وجود می‌آید. این بیماری می‌تواند فشاری بر عصب سیاتیک اعمال کرده و درد سیاتیک را تحریک کند.تراکم عضلات، تراکم عضلات در ناحیه کمر و مؤخره می‌تواند فشاری بر روی عصب سیاتیک ایجاد کند و منجر به درد سیاتیک گننده شود.
- آسیب نخاعی، آسیب به نخاع می‌تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده و درد سیاتیک گننده را ایجاد کند. تشدید شدید عصب سیاتیک، در برخی موارد، عصب سیاتیک ممکن است به دلیل فعالیت‌های فشار زیاد، تراشیدگی دیسک یا سایر عوامل، تشدید شدید شود.
در صورت تشخیص هر یک از عوامل احتمال درد در ناحیه سیاتیک وجود دارد و باید درمان های مناسبی را اعمال کرد.
تست های تشخیصی سیاتیک
پزشک برای تشخیص منشأ درد امکان دارد به روش های زیر اقدام کند.
- بررسی علائم بالینی بیمار: بررسی دقیق بالینی مانند بررسی رفلکس ها وقدرت عضلانی، میزان درد و خمش پا می تواند کمک زیادی به پیدا کردن منشأ درد داشته باشد.
- تصویر برداری: با استفاده از دستگاه های سی تی اسکن (CT scan) و یا ام آر آی (MRI) تصویر دقیقی از نخاع و اعصاب به شما ارائه دهد و با استفاد از تصاویر بدست آمده درمان مناسب را شروع کند.
- الکترومیوگرافی (EMG): اندازه گیری سیگنال های الکتریکی که توسط اعصاب و عضلات تولید شده را انجام میدهد که به تشخیص وجود هر گونه آسیب عصبی کمک میکند.
درمان های سیاتیک
اگر شما دچار درد پیوسته و شدیدی هستید که بر فعالیت‌های روزانه‌تان تأثیر می‌گذارد، بهتر است بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر با علائم سیاتیک همراه با بی‌خوابی و کنترل نامناسب مثانه و روده دست و پنجه نرم می‌کنید، باید فوراً دکتر را مشاوره کنید، زیرا این ممکن است نشان‌دهنده وجود بیماری جدی‌تر باشد.
مدت زمانی که درد سیاتیک بهبود می‌یابد، متناسب با شدت و نوع آن است. درد سیاتیک حاد ممکن است بین یک تا دو هفته طول بکشد و معمولاً در چند هفته بهبود می‌یابد. پس از کاهش درد، ممکن است برای مدتی احساس بی‌حسی در پاها داشته باشید. همچنین، ممکن است سیاتیک به صورت متکرر در طول سال بروز کند.
راه رفتن و پیاده‌روی برای درد عصب سیاتیک مناسب است. پیاده‌روی منظم باعث آزاد شدن اندورفین‌های ضد درد میشود و التهاب را کاهش میدهد. با این حال، وضعیت نامناسب پیاده‌روی ممکن است علائم سیاتیک را تشدید کند.
روشن های درمان سیاتیک
روش های درمانی سیاتیک توسط پزشکان به شرح زیر است:
- تزریقات ستون فقرات: تزریق کورتیکواستروئید، یک داروی ضد التهابی، به قسمت پایین کمر انجام میشود و می‌تواند به کاهش درد و التهاب در اطراف ریشه‌های عصبی مبتلا کمک کند. تزریقات معمولاً بهبودی درد را به مدت کوتاهی (معمولاً تا سه ماه) ایجاد می‌کنند. این تزریقات به صورت خارج از بیمارستان انجام می‌شوند و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند.
- استراحت و مراقبت شخصی: استراحت کافی و اجتناب از فعالیت‌هایی که درد را شدت می‌دهند، می‌تواند بهبودی را تسریع کند. استفاده از یخ‌بسته یا داغ‌بسته در منطقه دردناک ممکن است به کاهش التهاب و درد کمک کند.
- فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی: برنامه‌های فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی می‌توانند به کاهش درد سیاتیک و بهبود عملکرد فیزیکی کمک کنند. فیزیوتراپی شامل تمرینات افزایش انعطاف‌پذیری، تقویت عضلات پشتی و شکمی، تمرینات کششی و تمرینات تعادل است. این تمرینات به کاهش فشار بر روی ریشه عصبی مبتلا و بهبود ساختار استخوانی می‌انجامند.
- داروها: پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را به شما تجویز کند. این داروها می‌توانند در کاهش درد و التهاب کمک کنند. همچنین، برخی داروهای ضدآرامشی یا ضداضطراب نیز ممکن است برای کنترل درد سیاتیک تجویز شوند.
- جراحی: در موارد شدید و مزاج‌آزار سیاتیک که با درمان‌های غیرجراحی بهبود نمی‌یابند، جراحی ممکن است در نظر گرفته شود. جراحی معمولاً برای برطرف کردن فشار بر روی ریشه عصبی مبتلا به سیاتیک انجام میشود، مانند کاهش فشار از روی یک دیسک بولژن شده یا تخلیه فشار از روی عروق خونی که بر روی ریشه عصبی فشار می‌آورند.
سیاتیک یک بیماری ناگوار است که باعث اختلال در عملکرد روزمره افراد می شود، البته امروزه با درمان های متععد این مشکلات بسیار کمتر شده است،یکی از فاکتور های بسیار مهم در کمتر شدن این عارضه درمان و تشخیص به موقع مناسب است.
